Гомәр Эчтәлек Даталар | Тормыш юлы | Гомәр (радыйаллаһу ганһу) вакытындагы яулар | Чыганак | НавигацияУрыс википедиясеУмар бин аль-Хаттаб (Халиф 13 – 23 гг. х./634 – 644)
Юкка чыккан дәүләтләр башлыкларыИслам
гарәп.5813 ноябрь644хәлиф634МөхәммәдсәхабәсеМәккәдәӘбу БәкерГосман ибне ГәффәнГали ибне Әбу ТалибСүрияМисырГыйракФарсы империясенхәлифХәлифәтнеңНилКызыл диңгезнеГыйраккаКадисия сугышыЯрмук сугышы
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eяшерергәu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="tt" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="plainlinks" style="border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 1px;"u003Enu003Cdiv style="float:right"u003Eu003Ca href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg" class="image"u003Eu003Cimg alt="Сөембикә м.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/6/68/%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg/60px-%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg" decoding="async" width="60" height="81" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/6/68/%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg/90px-%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/6/68/%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg/120px-%D0%A1%D3%A9%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%BA%D3%99_%D0%BC.jpg 2x" data-file-width="354" data-file-height="479" /u003Eu003C/au003E u003Ca href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Sadretdin_Maksudov.jpeg" class="image"u003Eu003Cimg alt="Sadretdin Maksudov.jpeg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Sadretdin_Maksudov.jpeg/60px-Sadretdin_Maksudov.jpeg" decoding="async" width="60" height="82" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Sadretdin_Maksudov.jpeg/90px-Sadretdin_Maksudov.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Sadretdin_Maksudov.jpeg/120px-Sadretdin_Maksudov.jpeg 2x" data-file-width="397" data-file-height="542" /u003Eu003C/au003E u003Ca href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bulgarlar1.jpg" class="image"u003Eu003Cimg alt="Bulgarlar1.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/0/0a/Bulgarlar1.jpg/98px-Bulgarlar1.jpg" decoding="async" width="98" height="83" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/0/0a/Bulgarlar1.jpg/147px-Bulgarlar1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/0/0a/Bulgarlar1.jpg/196px-Bulgarlar1.jpg 2x" data-file-width="399" data-file-height="339" /u003Eu003C/au003Eu003C/divu003Enu003Cdiv style="color: grey; max-width:1000px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, u0026#39;DejaVu Sans Condensedu0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;"u003Eu003Ca href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_4.0" title="Проект:Татар 4.0"u003E«u003Ciu003EТатар 4.0u003C/iu003E» — халкыбыз белән бәйле истәлекле урыннар, шәхесләр һәм вакыйгалар турында мәкаләләр яз һәм призлар от!u003C/au003Eu003C/divu003Enu003Cdiv style="color: grey; max-width:1000px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, u0026#39;DejaVu Sans Condensedu0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;"u003Eu003Ca href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_4.0" title="Проект:Татар 4.0"u003E«u003Ciu003ETatar 4.0u003C/iu003E» — xalqıbız belän bäyle istälekle urınnar, şäxeslär häm waqiğalar turında mäqälälär yaz häm prizlar ot!u003C/au003Eu003C/divu003Enu003Cdiv style="color: grey; max-width:1000px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, u0026#39;DejaVu Sans Condensedu0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;"u003Eu003Ca href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_4.0" title="Проект:Татар 4.0"u003Eu003Ciu003E!تاتار 4.0»u003C/iu003E — حالقبز بلەن بەيلىٰ ئىستەلكلىٰ ئورنلار, شەحسلەر ھەم ۋاقىغالار تورندا مەقەلەلەر ياز ھەم پرىزلار ئۈت»u003C/au003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
Гомәр
Навигациягә күчү
Эзләүгә күчү
Гомәр ибнел-Хәттаб (гарәп. عمر ابن الخطاب — `Umar ibn al-Khattāb, радыйаллаһу ганһу) (581—3 ноябрь 644) — икенче хәлиф (634 елдан), Мөхәммәд саләллаһу галәйһи үәссәләмнең якын сәхабәсе. Тулы исеме – Гомәр ибнел-Хәттаб ибн Нуфәйл ибн Габдел-Гъуззә ибн Рийах ибн Габдуллаһ ибн Курт ибн Разах ибн Гъади ибн Кәгъб. Мәккәдә туа.
Эчтәлек
1 Даталар
2 Тормыш юлы
3 Гомәр (радыйаллаһу ганһу) вакытындагы яулар
4 Чыганак
Даталар |
585 — Гомәрнең тууы.
634—644 — идарә итү еллары.
636 — Димәшкъ янында Ярмук сугышы: византиялеләрне тар-мар итү.
636 — Кадисия янындагы сугыш, фарсыларны тар-мар итү.
637 — Иерусалимны алу.
639—641 — Мисырны алу.
644 — Мәдинәдә фарсы колы тарафыннан үтерелә.
Тормыш юлы |
Гомәр ибнел-Хәттаб башта (пәйгамбәрлекнең 6 елына кадәр) исламның һәм мөселманнарның зур дошманы була. Ләкин вакыт үтү белән, аңа Коръән укырга биргән апасының тәэсире белән исламны кабул итә һәм пәйгамбәрнең иң якын сәхабәләренең берсенә әйләнә.
Мөхәммәд галәйһиссәләм үлеменнән соң, варислык соравы туа. Хәлиф урынына 4 иң яхшы мөселманнар дәгъва итәләр: Әбу Бәкер, Гомәр ибнел-Хәттаб, Госман ибне Гәффән һәм Гали ибне Әбу Талиб (радыйаллаһу ганһум). Шунда Гомәр төптән уйлый торган кеше кебек эш итә: ул Әбу Бәкернең кулын кыса һәм шуның белән аның хәлифлеген таный. Аның артыннан башкалар да беренче хәлифнең кулын кысалар.
Әбу Бәкернең варисы булып Гомәр кала. Мөселман өммәтенең башлыгы булгач, Сүрия, Мисыр, Гыйрак һәм Фарсы җирләренә яулар оештыра. Яулап алган җирләрдә идарәче итеп мөселманнарны.
Гомәрнең (радыйаллаһу ганһу)Мәсҗиден-Нәбәвидәге кабер ташы, Мәдинә
Аның идарә итүе чорындагы иң зур уңыш – Фарсы империясен җиңү.
637—638 елларда пәйгамбәрнең (саләллаһу галәйхиссәләм) һиҗрәтенә нигезләнгән яңа ел исәпләү кертелә. Башта корреспонденцияне даталаштыру турында сүз барса, соңыннан тарихны икегә: исламгача чор (җаһилийә) һәм ислам чорына (һиҗрәтнең беренче елыннан, 622) бүлү башлана.
Гомәр тырышлыгы белән, юридик системаның нигезләре салына, шәһәрләрдә казыйлар эшләгән.
Яулап алынган җирләрдә хәлиф хәрби лагерьлар (амсар) төзегән. Хәлифәтнең төрле якларында яңа төрдәге шәһәрәр барлыкка килә. Мондый гарнизоннар Фустат, Куфә, Мосулда булалар.
Хәлифнең тәкъдиме белән, шәһәр төзелеше византиялеләр принцибында гамәлгә ашырылган: төп урамнарның киңлеге 40 култыкка (култык – 38-46 см) җитергә тиеш булган, ә икенчел урамнарның – 20-30 култык. Хәлиф сәүдә һәм һөнәрчелеккә игътибар биргән. Ул сатучының һөнәрен хәрбиләрнеке белән чагыштырган, чөнки «шайтан гадел сатучыны алдау ярдәендә алынучы җиңел табыш белән котыртырга тырыша».
Мисыр яулап алынгач, бу җирләрнең башка өлкәләрне бодай белән тәэмин итә алуы билгеле була. Ләкин бодайны күчерү мәсьәләсе була. Гомәр (радыйаллаһу ганһу) Траян император заманында (б.э 1-2 гасырлар чигендә) төзелгән Нил белән Кызыл диңгезне тоташтыручы каналны төзекләндерә.
Гомәр төрле дәүләт оешмаларын (диваннар) оештыра. Мәслән, ул хәрби диван (хәзерге оборона министрлыгы) һәм диван хәраҗә (хәзерге финанс министрлыгы белән чагыштырып була). Ул җәмәгый казнаны (бәйтел-мал, ягъни мал йорты) оештыра, елъязма кертә, почта хезмәтен оештыра.
Гомәр хәлифәт кешеләрене турында кайгырткан, мәсәлән, ул һәркөн төңлә, мөселманнарның ничек яшәгәнен белү өчен, шәһәрне урап узган.
Гомәр Ибнел-Хәттаб Әбу-Лүөлүә (фарсы колы) тарафыннан, пычак кадау нәтиҗәсендә, үтерелә. Аны Мөхәммәд саләллаһу галәйхиссәләм янына җирлиләр.
Гомәр (радыйаллаһу ганһу) вакытындагы яулар |
Гомәр җиһәдне дәвам итүгә, исламны таратуга зур игътибар биргән. Шам җирләрендә мөселман гаскәрләре куркынычсызлыкта икшнлегенә төшенгәч, Гомәр бөтен игътибарын Фарсы җирләрен һәм Гыйракны алуга юнәлдерә. Ул бу эшне бик мөһим дип саный, хәтта үзе яу башында торырга да тели, ләкин мөселманнар җыенында аның калырга тиешлеге, ә гаскәрне билгеле сәхабәгә тапшырырга карар кылына. Гаскәр башлыгы теп Сәгъд Әбу Вәккас (радыйаллаһу ганһу) билгеләнә.
637 елда Сәгъд Әбу Вәккас гаскәрләрен Гыйракка таба юнәлтә. Аңа каршы Фарсы патшасы 33 сугыш филе булган 80 меңлек гаскәр җибәрә. Өч көн дәвам иткән каты сугышта мөселманнар җиңүгә ирешләр. Барлыгы 10 000 тирәсе фарсы һәм 2 500 мөселман үлә. (Кадисия сугышы)
Мөселманнарның Нам җирләренә керхен белгәч, шул ук елны Византия императоры Ираклий мөселманнарның җиңүләрен күреп, аларга каршы бөтен гаскәрләрен җыя. Бу гаскәрләрне императорның абыйсы җитәкли, гаскәр Ярмук елгасы янына урнаша. Бу сугышта мөселманнар җиңүгә ирешләр. (Ярмук сугышы)
Гомәр вакытында Мисыр да яулап алына. Мисырлылар византиялеләр тарафыннан җәберләнгәнгә күрә, алар мөселманнарга ярдәм күрсәткәннәр. Мисыр яулап алына, һәм ул ислам дәүләтенең бер вилаятенә әйләнә.
Чыганак |
- Урыс википедиясе
- Умар бин аль-Хаттаб (Халиф 13 – 23 гг. х./634 – 644)
Төркемнәр:
- Юкка чыккан дәүләтләр башлыклары
- Ислам
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.036","walltime":"0.061","ppvisitednodes":"value":220,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":4158,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":377,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":8,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":4,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":0,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 24.939 1 -total"," 79.66% 19.866 1 Калып:Портал"," 57.86% 14.430 4 Калып:Портал/үзәк"," 10.59% 2.640 1 Калып:Мәгънәләр"," 9.09% 2.266 1 Калып:Lang-ar"," 8.11% 2.022 1 Калып:Портал/Сурәтләр/Шәхесләр"," 7.98% 1.989 1 Калып:Портал/Сурәтләр/Ислам"," 6.58% 1.642 1 Калып:Портал/Сурәтләр/Диннәр"," 5.92% 1.477 1 Калып:Портал/Сурәтләр/Тарих"],"cachereport":"origin":"mw1255","timestamp":"20190409100556","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u0413u043eu043cu04d9u0440","url":"https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D3%99%D1%80","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q8467","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q8467","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"u0424u043eu043du0434 u0412u0438u043au0438u043cu0435u0434u0438u0430","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2010-03-10T10:47:56Z","dateModified":"2015-11-09T12:25:58Z"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":168,"wgHostname":"mw1332"););
