Швейцарыя Змест Дзяржаўны лад | Прырода | Насельніцтва | Гісторыя | Адміністрацыйны падзел | Беларуска-швейцарскія адносіны | Сродкі масавай інфармацыі Швейцарыі | Гл. таксама | Літаратура | Спасылкі | НавігацыяHGЯOШвейцарыя — Беларусь: узаемадзеянне культур, артыкул з Беларускай энцыклапедыіппТвітэрТвітэрDMOZGran catalanaБольшая российскаяBritannica (анлайн)Швейцарскі гістарычныШвейцарскі гістарычны (online)11868612h11933332n4053881-30000 0001 2299 46140000 0001 2297 4701n7906297800871917ge13157635535063123879026438658154323889159363991
ГербСцягГімнПалітыкаКанстытуцыяПарламентАдміністрацыйны падзелГеаграфіяГарадыСталіцаНасельніцтваМовыГісторыяЭканомікаВалютаКультураРэлігіяКінематографТэлебачаннеЛітаратураМузыкаСвятыСпортАдукацыяНавукаТранспартТурызмПоштагісторыя і маркіІнтэрнэтУзброеныя сілыСусветная спадчынаЗнешняя палітыкаАлбаніяАндораАўстрыяБалгарыяБеларусьБельгіяБоснія і ГерцагавінаВатыканВенгрыяВялікабрытаніяГерманіяГрэцыяДаніяІрландыяІсландыяІспаніяІталіяКазахстанЛатвіяЛітваЛіхтэнштэйнЛюксембургМакедоніяМалдоваМальтаМанакаНарвегіяНідэрландыПартугаліяПольшчаРасіяРумыніяСан-МарынаСербіяСлавакіяСлавеніяТурцыяУкраінаФінляндыяФранцыяХарватыяЧарнагорыяЧэхіяШвейцарыяШвецыяЭстонія
Дзяржавы паводле алфавітаКантоны ШвейцарыіШвейцарыяКанфедэрацыіФранкамоўныя краіны
ням.фр.італ.рэтарам.ням.фр.італ.рэтарам.лац.дзяржаваЗаходняй ЕўропеГерманіяйІталіяйФранцыяйАўстрыяйЛіхтэнштэйнамШвіцнямецкаяфранцузскаяітальянскаярэтараманскаягорад Берн1 жніўняпарламенцкая рэспублікаЗаканадаўчая ўладаФедэральнаму Сходукантона Юравыканаўчай уладыФедэральным СходамАльпыБернскіяГларнскіяЛепанцінскіяпік Дзюфургоры ЮраКарысныя выкапніграфіттальккаменная сольбуры вугальЖэневеАпадкаўАльпаўснегулавінРэйнАарэРонаЖэнеўскаеБодэнскаеЦюрыхскаепадзолістыяшыракалістымі лясамідуббуктурызмуальпінізмугарналыжнага спортурэтараманцыіспанцытуркіЦюрыхЖэневаБазельБернЛазанасельскай гаспадарцыпалеалітукельцкія плямёныгельветаўрэтыРымскай Імперыібургундцыалеманы746франкіФранкскай імперыіУсходнефранкскай імперыіСвяшчэнную Рымскую імперыю германскай нацыіШвабскаму герцагствукаралеўству БургундыяфедэратыўнаякантонаўРэспублікай Беларусь10 лютага19921 ліпеня2007МінскуЦюрыхуА.Р. ЛукашэнкаКіевегорад ДобрушГорад Гларусгорада КобрынаАаргаўАпенцэль — АўсерродэнАпенцэль — ІнерродэнБазель-ШтатБазель-ЛандБернВалеВоГларусГраўбюндэнЖэневаЗалатурнЛюцэрнНёўшатэльНідвальдэнОбвальдэнСанкт-ГаленТычынаТургаўУрыФрыбурЦугЦюрыхШафхаўзенШвіцЮраАландскія астравыАўстрыяВатыканІрландыяКоста-РыкаЛіхтэнштэйнМальтаПанамаСан-МарынаТуркменістанФінляндыяШвейцарыяШвецыяАлбаніяАндораАрменіяБельгіяФранцузская супольнасць БельгііБенінБалгарыяБуркіна-ФасоБурундзіВануатуВ’етнамГабонГаіціГанаГвінеяГвінея-БісауГрэцыяДжыбуціДамінікаЕгіпетКаба-ВердэКамбоджаКамерунКанадаНью-БрансуікКвебекКіпрКаморыДэмакратычная Рэспубліка КонгаРэспубліка КонгаКот-д’ІвуарЛаосЛіванЛюксембургМаўрыкійМаўрытаніяМадагаскарМакедоніяМаліМарокаМалдоваМанакаНігерРуандаРумыніяСан-Тамэ і ПрынсіпіСейшэльскія АстравыСенегалСент-ЛюсіяТогаТунісФранцыяФранцузская ГвіянаГвадэлупаМарцінікаСен-П’ер і МікелонЦэнтральнаафрыканская РэспублікаЧадШвейцарыяЭкватарыяльная ГвінеяАўстрыяАрменіяВенгрыяГрузіяЛатвіяЛітваМазамбікПольшчаСербіяСлавакіяСлавеніяТайландУкраінаХарватыяЧэхія
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eне паказвацьu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="be" dir="ltr"u003Eu003Ccenteru003Eu003Cspan class="plainlinks"u003EСачыце за Беларускай Вікіпедыяй на u003Ca href="https://www.facebook.com/be.wikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/be.wikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E, u003Ca href="http://twitter.com/#!/be_wikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Twitter.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Twitter.svg/14px-Twitter.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Twitter.svg/21px-Twitter.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Twitter.svg/28px-Twitter.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="http://twitter.com/#!/be_wikipedia"u003ETwitteru003C/au003Eu003C/bu003E, u003Ca href="https://www.instagram.com/be.wikipedia/" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Instagram.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Instagram.svg/14px-Instagram.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Instagram.svg/21px-Instagram.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Instagram.svg/28px-Instagram.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.instagram.com/be.wikipedia/"u003EInstagramu003C/au003Eu003C/bu003E і u003Ca href="http://vk.com/be.wikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="V Kontakte Russian V.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/V_Kontakte_Russian_V.png/14px-V_Kontakte_Russian_V.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/V_Kontakte_Russian_V.png/21px-V_Kontakte_Russian_V.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/V_Kontakte_Russian_V.png/28px-V_Kontakte_Russian_V.png 2x" data-file-width="415" data-file-height="415" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="http://vk.com/be.wikipedia"u003EУ Кантакцеu003C/au003Eu003C/bu003Eu003C/spanu003E! u003Cbr /u003EТаксама ёсць старонка u003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/groups/1645396869043051/"u003EWikimedia Community User Group Belarusu003C/au003E на u003Ca href="/wiki/Wikimedia_Community_User_Group_Belarus" title="Wikimedia Community User Group Belarus"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/groups/1645396869043051/"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003Eu003C/centeru003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
Швейцарыя
Jump to navigation
Jump to search
| |||||
Дэвіз: ««Unus pro omnibus omnes pro uno» лац.: Адзін за ўсіх, усе за аднаго» | |||||
Гімн: «Швейцарскі псалом» | |||||
Дата незалежнасці | Абвешчана 1 жніўня 1291 Прызнана 24 кастрычніка 1648 Федэрацыя з 1848 (ад Федэратыўная хартыя) | ||||
Афіцыйная мова | Нямецкая, Французская, Італьянская, Рэтараманская | ||||
Сталіца | Берн | ||||
Найбуйнейшыя гарады | Цюрых, Жэнева, Базель, Берн, Лазана | ||||
Форма кіравання | Парламенцкая рэспубліка | ||||
Федэральны савет | Сіманета Самаруга, Эвелін Відмер-Шлумпф (Прэзідэнт) </ small>, Улі Маурар (Віцэ-прэзідэнт) </ small>, Дорыс Лойтхард, Дыдзье Буркхальтер, Ален Берс, Ёхан Шнайдэр-Аман | ||||
Плошча • Усяго • % воднай паверхні | 132-я ў свеце 41 284 км² 4,2 | ||||
Насельніцтва • Ацэнка (2014) • Шчыльнасць | 8 237 700 чал. (94-я) 198 чал./км² (65-я) | ||||
Валюта | Швейцарскі франк | ||||
Інтэрнэт-дамен | .ch | ||||
Тэлефонны код | +41 | ||||
Часавыя паясы | +1 |
Швейца́рыя (ням.: Schweiz, фр.: Suisse, італ.: Svizzera, рэтарам.: Svizra), афіцыйная назва — Швейца́рская Канфедэра́цыя (ням.: Schweizerische Eidgenossenschaft, фр.: Confédération suisse, італ.: Confederazione Svizzera, рэтарам.: Confederaziun svizra, лац.: Confoederatio Helvetica, скарочана CH) — дзяржава ў Заходняй Еўропе. Мяжуе на поўначы з Германіяй, на поўдні — з Італіяй, на захадзе — з Францыяй, на ўсходзе — з Аўстрыяй і Ліхтэнштэйнам. Назва паходзіць ад назвы аднаго з трох першапачатковых кантонаў Швіц. Афіцыйныя мовы: нямецкая, французская, італьянская, рэтараманская. Сталіца — горад Берн. Краіна падзяляецца на 23 кантоны (3 з іх падзелены на паўкантоны). Нацыянальнае свята — Дзень заснавання Канфедэрацыі (1 жніўня).
Змест
1 Дзяржаўны лад
2 Прырода
3 Насельніцтва
4 Гісторыя
4.1 Старажытная гісторыя
5 Адміністрацыйны падзел
6 Беларуска-швейцарскія адносіны
7 Сродкі масавай інфармацыі Швейцарыі
7.1 Газеты
7.2 Тэлебачанне
8 Гл. таксама
9 Літаратура
10 Спасылкі
Дзяржаўны лад |
Швейцарыя — федэратыўная парламенцкая рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы і ўрада — прэзідэнт Канфедэрацыі, які на аснове ратацыі выбіраецца на 1 год парламентам з членаў урада — федэральных саветнікаў; ён старшынствуе на пасяджэннях Федэральнага савета і выконвае ў асноўным прадстаўнічыя функцыі. Кожны кантон мае сваю канстытуцыю, парламент і ўрад. Дзейнічае федэральная канстытуцыя 1848 года, перапрацаваная ў 1874 годзе. Заканадаўчая ўлада належыць Федэральнаму Сходу, які складаецца з 2 раўнапраўных палат: Нацыянальнага савета (200 дэпутатаў) і Савета кантонаў (46 дэпутатаў). Нацыянальны савет выбіраецца галасаваннем паводле прапарцыйнай сістэмы (па 2 дэпутаты ад кантона і 1 ад паўкантона) — паводле мажарытарнай сістэмы (апрача кантона Юра). У некаторых кантонах дэпутаты ў Савет кантонаў выбіраецца на сесіях кантанальных парламентаў, у іншых — прамым галасаваннем насельніцтва. Старшыні палат выбіраюцца штогод. Калектыўным кіраўніком дзяржавы і вышэйшым органам выканаўчай улады ў'яўляецца Федэральны савет, у склад якога ўваходзяць 7 федэральных саветнікаў, што выбіраюцца Федэральным Сходам на 4 гады. Усе федэральныя саветнікі роўныя ў правах і прымаюць рашэнні на калегіяльнай аснове. Кожны з іх кіруе адным з 7 федэральных дэпартаментаў (міністэрстваў) і пры афіцыйных візітах за мяжу прадстаўляе Федэральны савет у цэлым.
Прырода |
Швейцарыя — адна з гарыстых краін Еўропы. 60 % яе тэрыторыі на поўдні, усходзе і ў цэнтры займаюць Альпы, асноўныя хрыбты якіх (Бернскія, Гларнскія, Лепанцінскія, Рэтыйскія, Пенінскія Альпы) выцягнуты з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Найвышэйшы пункт краіны — пік Дзюфур (4364 м) у масіве Монтэ-Роза. Горы пераважна спічастыя, складзеныя з крышталічных парод, парэзаныя сеткай далін, што робіць іх даступнымі для транспартных сродкаў. Асноўныя перавалы: Сен-Гатард (2108 м), Сімплон (2005 м), Вялікі Сен-Бернар (20649 м). У верхнім поясе гор фірнавыя палі і ледавікі (плошча каля 2000 км²). На захадзе і паўднёвым захадзе — вапныковыя горы Юра (вышыня да 1680 м). Паміж Альпамі і Юрай — Швейцарскае пласкагор'е (вышыня 400—600 м). Карысныя выкапні: графіт, тальк, каменная соль, жалезная руда і буры вугаль (невялікія запасы).
Клімат умераны на пласкагор'і, халодны ў гарах. Сярэдняя тэмпература студзеня ў Жэневе каля 0 °C, ліпеня 19 °C, у гарах −7 °C і 12 °C адпаведна. Ападкаў за год 800—1200 мм на пласкагор'і і да 2500 мм на заходніх схілах Альпаў. Зімой у гарах выпадае шмат снегу, частыя сходы лавін. Рачная сетка густая, рэкі кароткія, паўнаводныя. багатыя запасамі гідраэнергіі. Галоўныя рэкі Рэйн з прытокамі Аарэ і Рона. Шмат азёр, найбольшыя з іх Жэнеўскае, Бодэнскае, Цюрыхскае.
Глебы на Швейцарскім пласкагор'і бурыя лясныя, у гарах лясныя, падзолістыя і горна-лугавыя. Лясы займаюць 24 % тэрыторыі. Ніжняя частка гор укрыта шыракалістымі лясамі (дуб, бук), ад 1800 да 2400 метраў хвойныя лясы, да 2800 метраў субальпійскія і альпійскія лугі, вышэй скалы, снежнікі і ледавікі. У складзе жывёльнага свету высакагор'яў буры мядзведзь, лісы, дзікі кот, куніца, алень, горны казёл, сарна, зайцы, вавёркі. у рэках — стронга. Швейцарскі нацыянальны парк Энгадзін. Горы шырока выкарыстоўваюцца ў мэтах турызму, альпінізму і гарналыжнага спорту.
Насельніцтва |
Нацыянальны склад насельніцтва разнастайны: германа-швейцарцы — 64,4 %, франка-швейцарцы — 18,4 %, італа-швейцарцы — 9,8 %, рэтараманцы — 0,8 %. У краіне 1,3 млн замежных грамадзян (іспанцы, туркі і іншыя). Каля 46 % вернікаў каталікі, 44 % — пратэстанты, ёсць іўдзеі, мусульмане. Натуральны прырост у 2002 годзе склаў 0,1 %. Сярэдняя шчыльнасць насельніцтва 177 чалавек/км². Каля 68 % насельніцтва жыве ў гарадах. Найбуйнейшыя гарады: Цюрых, Жэнева, Базель, Берн, Лазана. У прамысловасці занята 26,3 % актыўнага насельніцтва, у сельскай гаспадарцы — 4,6 %, у галінах абслугоўвання — 69,1 %.
Гісторыя |
Старажытная гісторыя |
Чалавек на тэрыторыі Швейцарыі вядомы з часоў палеаліту. У старажытнасці тут жылі кельцкія плямёны гельветаў (ад іх Швейцарыю часам называюць Гельвецыя) і рэты, якіх у 58 і 15 годзе да н.э. падпарадкавалі старажытныя рымляне. Пасля заняпаду Рымскай Імперыі тэрыторыю сучаснай Швейцарыі засялілі бургундцы і алеманы. Да 746 года франкі падпарадкавалі сабе гэтыя народы, а іх тэрыторыя стала часткай Франкскай імперыі. У выніку падзелу імперыі франкаў швейцарскія землі перайшлі да Усходнефранкскай імперыі, якая з цягам часу ператварылася ў Свяшчэнную Рымскую імперыю германскай нацыі. Большая частка тэрыторыі Швейцарыі належыла пры гэтым Швабскаму герцагству і каралеўству Бургундыя.
Адміністрацыйны падзел |
(Грызон)
Швейцарыя — федэратыўная рэспубліка, якая складаецца з 26 кантонаў (20 кантонаў і 6 паўкантонаў). Самы ніжэйшы ўзровень тэрытарыяльна-адміністрацыйнага падзелу — абшчыны, якіх налічваецца больш дзвюх тысяч. Ніжэй — спіс кантонаў (варта заўважыць, што нямала гарадоў Швейцарыі маюць розныя назвы, якія ўжываюцца на розных мовах краіны).
Кантон | Найбуйнейшы горад | Плошча, тыс. км² |
---|---|---|
Цюрых (Zürich) | Цюрых (Zürich) | 1,7 |
Берн (Bern) | Берн (Bern) | 5,9 |
Люцэрн (Luzern) | Люцэрн (Luzern) | 1,5 |
Кантон Уры (Uri) | Альтдорф (Altdorf) | 1,1 |
Швіц (Schwyz) | Швіц (Schwyz) | 0,9 |
Кантон Обвальдэн (Obwalden) | Зарнен (Sarnen) | 0,5 |
Кантон Нідвальдэн (Nidwalden) | Штанс (Stans) | 0,3 |
Гларус (Glarus) | Гларус (Glarus) | 0,7 |
Цуг (Zug) | Цуг (Zug) | 0,2 |
Фрыбур (Fribourg) | Фрыбур (Fribourg) | 1,7 |
Залатурн (Solothurn) | Залатурн (Solothurn) | 0,8 |
Кантон Базель-Штат (Basel-Stadt) | Базель (Basel) | 0,04 |
Кантон Базель-Ланд (Basel-Land) | Лісталь (Liestal) | 0,4 |
Шафхаўзен (Schaffhausen) | Шафхаўзен (Schaffhausen) | 0,3 |
Кантон Апенцэль — Аўсерродэн (Appenzell-Ausserrhoden) | Херызау (Herisau) | 0,2 |
Кантон Апенцэль — Інерродэн (Appenzell-Innerrhoden) | Апенцэль (Appenzell) | 0,2 |
Санкт-Гален (St. Gallen) | Санкт-Гален (St. Gallen) | 2,0 |
Кантон Граўбюндэн (Graubunden) | Кур (Chur) | 7,1 |
Кантон Аргау (Aargau) | Арау (Aarau) | 1,4 |
Кантон Тургау (Thurgau) | Фраўэнфельд (Frauenfeld) | 1,0 |
Кантон Тычына (Ticino) | Белінцона (Bellinzona) | 2,8 |
Во (фр.: Vaud) | Лазана (фр.: Lausanne) | 3,2 |
Вале (Valais) | Сьён (Sion) | 5,2 |
Нёўшатэль (фр.: Neuchâtel) | Нёўшатэль (фр.: Neuchâtel) | 0,8 |
Жэнева (фр.: Genève) | Жэнева (фр.: Genève) | 0,3 |
Юра (фр.: Jura)1 | Дэлемон (Delemont), ням. Дэльсберг (Delsberg) | 0,8 |
1 Утварыўся ў 1979 годзе.
Беларуска-швейцарскія адносіны |
Пратакол аб усталяванні дыпламатычных адносін паміж Рэспублікай Беларусь і Швейцарскай Канфедэрацыяй падпісаны 10 лютага 1992 года. З 1 ліпеня 2007 г. у Мінску функцыянуе аддзяленне Пасольства Швейцарскай Канфедэрацыі ў Рэспубліцы Беларусь. Яго афіцыйнае адкрыццё адбылося 11 лютага 2008 года. 17 сакавіка 2010 г. адбылося адкрыццё ганаровага консульства Рэспублікі Беларусь у г.Цюрыху. У лютым 2010 года адбыўся рабочы візіт у Швейцарыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнка, 25 лютага 2010 года ў Кіеве прайшла сустрэча беларускага лідара з Міністрам замежных спраў Швейцарыі.
Створаны Беларуска-Швейцарскі сумесны камітэт па гандлі і эканамічным супрацоўніцтве. У рамках развіцця двухбаковых рэгіянальных сувязяў актыўна ўзаемадзейнічаюць абшчына Ітыген і горад Добруш Гомельскай вобласці. Горад Гларус з'яўляецца пабрацімам горада Кобрына.
Сродкі масавай інфармацыі Швейцарыі |
Швейцарыя, нягледзячы на надзвычайную абмежаванасць яе нацыянальнага рынку, валодае добра развітой сеткай электронных і «папяровых» сродкаў масавай інфармацыі.
Газеты |
Развіццё сучаснага газетнага рынку ў Швейцарыі пачынаецца пад уплывам Рэфармацыі. У 1610 годзе ў Базелі выходзіць першая рэгулярная швайцарская газэта «Ардынарый-Цайтунг». У 1620 годзе пачынаюць выходзіць газеты ў Цюрыху, адна з іх, «Ардынарый-Вохенцайтунг», лічыцца непасрэднай папярэдніцай неафіцыйнай «галоўнай» газеты краіны «Ное Цюрхер Цайтунг». У 1827 годзе ў Швейцарыі выходзіла 27 газет. Калі, пасля рэвалюцыйных падзей 1830 года была адменена цэнзура, колькасць выданняў стала хутка расці, і да 1857 года ў Канфедэрацыі выходзіла ўжо 180 газет. Найбольшая колькасць газет у Швейцарыі выходзіла ў 30-я гады XX стагоддзя (больш за 400). Затым іх колькасць пачынае скарачацца, і гэты працэс працягваецца да гэтага часу.
Першая агульнашвейцарская надрэгіянальная газета, — «Швайцэр Цайтунг», — пачала выходзіць ў 1842 годзе ў горадзе Санкт-Гален. Асаблівасцю швейцарскага прэс-ландшафту ў той час з'яўляўся факт жорсткага ідэалагічнага дзялення газет — газетам каталіцка-кансерватыўнага напрамку супрацьстаялі ліберальна-прагрэсіўныя выданні. У 1893 годзе ў Цюрыху пачала выходзіць газета [«Тагес-анцайгер»], першая «надпартыйная» (і ў гэтым сэнсе «незалежная») газета.
У 1850 годзе, з утварэннем газеты «Дэр Бунд», у Швейцарыі з'явілася першая газета з рэгулярнай прафесійнай рэдакцыяй. «Ное Цюрхер Цайтунг» (у студзені 2005 года яна адзначыла свой 225-гадовы юбілей) была першай газетай, якая заснавала у рамках рэдакцыі спецыялізаваныя аддзелы, якія займаліся канкрэтнымі тэмамі (палітыка, эканоміка, культура і г. д.).
Сёння па колькасці перыядычных друкаваных выданняў на душу насельніцтва Швейцарыя займае адно з першых месцаў у свеце. Тым не менш, пераважная большасць з амаль 200 асноўных штодзённых швейцарскіх газет (іх агульны тыраж — каля 3,5 млн экз.) адрозніваюцца моцна выяўленым «правінцыялізмам» і засяроджанасцю пераважна на лакальных падзеях.
З нямецкамоўных вядучымі на сённяшні дзень у Швейцарыі з'яўляюцца бульварная газета «Блік» (275 тыс. экз.), «Тагес анцайгер» (259 тыс. экз.) і «Ное Цюрхер Цайтунг» (139 тыс. экз.). Сярод франкамоўных лідыруюць бульварная «Матэн» (187 тыс. экз.), «Ле Тан» (97 тыс. экз.), «Ван-катр-эр» (97 тыс. экз.), «Трыбюн дэ Женеў» (65 тыс. экз.), сярод італамоўных — «Кар'ерэ дэль Тычына» (24 тыс. экз.).
Адносна прыкметны сегмент рынку займаюць бульварныя бясплатныя «транспартныя газеты» (распаўсюджваюцца ў асноўным на прыпынках грамадскага транспарту) «20 хвілін» (каля 100 тыс. экз.) і «Метраполь» (130 тыс. экз.), а таксама рэкламна-карпаратыўныя выданні «КААП-Цайтунг» (амаль 1,5 млн экз.) і «Вір Брюкенбауэр» (1,3 млн экз.). Інфармацыйныя і аналітычныя раздзелы ў гэтых газетах адсутнічаюць.
Большасць буйных швейцарскіх газет федэральнага значэння няўхільна скарачаюць свае афіцыйныя наклады. Варта адзначыць скарачэнне накладу найбуйнейшай швейцарскай бульварнай газеты «Blick». У 2004 годзе яе тыраж склаў арыентыровачна 275 тыс. экзэмпляраў. Газета «Дэр Бунд», што выходзіць у Бернскай агламерацыі і ў некаторых суседніх гарадах, прадае ў цяперашні час у дзень крыху больш за 60 тыс. экз. Падобным чынам выглядае і сітуацыя на рынку нядзельных газет. Тыраж папулярнай газеты «Зонтангсцайтунг» ўпаў за апошнія тры гады на 8,6% і складае ў цяперашні час 202 тыс. экз., А колькасць асобнікаў газеты «Зонтагсблік» зменшылася за гэты ж час да 312 тыс. экз.
Утрымаць свае пазіцыі змаглі толькі папулярная Бернская газета «Бернер Цайтунг» (яе наклад — 163 тыс. экз.) і ілюстраваны часопіс бульварнага толку «Швайцэр Ілюстрыртэ» (255,7 тыс. экз.), і гэта на фоне таго, што галоўны інфармацыйны часопіс Швейцарыі «Фэктс» скараціў свае тыражы, апусціўшыся да ўзроўню 80 тыс. экз. Такія тэндэнцыі звязаныя, перш за ўсё, з памяншэннем колькасці рэкламных аб'яў, якія публікуюцца, і з ростам папулярнасці «інтэрнэт-прэсы». У ліпені 2007 года часопіс «Фэктс» спыніў сваё існаванне.
Тэлебачанне |
Тэлевізійны рынак Швейцарыі кантралюецца створаным ў 1931 годзе «Швейцарскім грамадствам радыёвяшчання і тэлебачання» («ШГРТ»). Радыё- і тэлевяшчанне вядзецца на нямецкай (у рэчаіснасці практычна 80% «нямецкамоўнага» тэлебачання вырабляецца на дыялектах, якія вельмі моцна адрозніваюцца ад «літаратурнай» нямецкай мовы), французскай і італьянскай (у кантоне Граўбюндэн — таксама на раманшскай) мовах. З'яўляючыся па форме акцыянерным грамадствам, «ШГРТ», тым не менш, як і многія швейцарскія акцыянерныя ўтварэнні ў іншых галінах эканомікі, па сутнасці, з'яўляецца дзяржаўнай структурай і атрымлівае датацыі ад дзяржавы.
Такога роду датаванне афіцыйна абгрунтоўваецца неабходнасцю падтрымліваць «загадзя стратную сістэму» чатырохмоўнага «нацыянальнага тэлевяшчання», асабліва з улікам таго, што на тэрыторыі Швейцарыі свабодна прымаюцца тэлеканалы суседніх з ёй краін, перш за ўсё Германіі, а таксама Францыі і Італіі. Калі ў 2000 годзе «ШГРТ» сваімі сіламі зарабіла прыбытак у 24,5 млн шв. франкаў, то ўжо ў 2002 годзе яго страты склалі 4,4 млн шв. франкаў. Да такога выніку прывялі як неспрыяльная эканамічная сітуацыя ў краіне і адсутнасць рэкламы, так і рост колькасці вызваленых ад абанементнай платы катэгорый спажыўцоў тэлесігналу. У сувязі з гэтым у 2004 годзе дзяржава вымушана была вылучыць на падтрымку «ШГРТ» больш за 30 млн шв. франкаў.
Швейцарскія тэлеканалы «СФ-1» і «СФ-2» (выпускаюцца дзяржаўнай ТРК «СФ-ДРС», што ўваходзіць у «ШГРТ») надаюць «прайм-тайм» у асноўным перадачам спартыўнага і грамадска-палітычнага характару, таму свае «забаўляльныя патрэбы» швейцарскі тэлеглядач задавальняе, як правіла, пры дапамозе замежных тэлевяшчальнікаў. Што тычыцца прыватнага тэлевяшчання, то яно, у адрозненне ад прыватнага радыёвяшчання, так пакуль і не змагло замацавацца ў Швейцарыі ў якасці рэальнай альтэрнатывы дзяржаўным тэлебачанні.
Прыватныя тэлеканалы «ТБ-3» і «Тэле-24», якія заваявалі было амаль 3% швейцарскай тэлеаўдыторыі, не здолелі выйсці на ўзровень рынкавай самаакупнасці і іх праца была ў 2002 годзе спыненая. У пачатку лістапада 2003 года ў Швейцарыі стартавала яшчэ адна спроба наладзіць прыватнае тэлебачанне. Федэральны савет (урад краіны) выдаў адпаведную ліцэнзію тэлеканалу «У-1». Ліцэнзія выдадзена на 10 гадоў і дае права на агульнанацыянальную трансляцыю «нямецкамоўных» праграм. Да пачатку 2005 года заваяваць колькі-небудзь прыкметную нішу на рынку швейцарскіх электронных СМІ каналу так і не ўдалося.
Прычынай таго, што Швейцарыя да гэтага часу застаецца вельмі складаным для прыватных тэлевяшчальнікаў рынкам, заключаецца ў неспрыяльных рамачных заканадаўчых умовах. Іншай прычынай з'яўляецца адносна невялікі працэнт рэкламы, якая размяшчаецца на тэлебачанні Швейцарыі. Калі ў Германіі на ТБ размяшчаецца амаль 45% усёй рэкламы ў краіне, то ў Швейцарыі гэтая лічба складае ўсяго 18,1% (на газеты прыходзіцца 43% ад усяго аб'ёму рэкламы ў Канфедэрацыі).
У цяперашні час швейцарскі «Закон аб тэлерадыёвяшчання» ад 21 чэрвеня 1991 года праходзіць стадыю ўдасканалення, яго новая версія павінна даць больш магчымасцей для прыватнай дзейнасці ў сферы тэлебачання і радыё, перш за ўсё ў плане прыцягнення дадатковай рэкламы.
Гл. таксама |
- Rolex
- Schweizer Hitparade
Літаратура |
- Швейцарыя // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8 (т. 17)
Спасылкі |
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Швейцарыя- Швейцарыя — Беларусь: узаемадзеянне культур, артыкул з Беларускай энцыклапедыі
|
|
|
Катэгорыі:
- Дзяржавы паводле алфавіта
- Кантоны Швейцарыі
- Швейцарыя
- Канфедэрацыі
- Франкамоўныя краіны
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.780","walltime":"0.976","ppvisitednodes":"value":4362,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":97109,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":19992,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":10,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":11,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":396,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":10,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 815.169 1 -total"," 41.56% 338.765 1 Шаблон:Дзяржава"," 36.00% 293.452 1 Шаблон:Бібліяінфармацыя"," 35.07% 285.849 19 Шаблон:Wikidata"," 6.26% 50.994 2 Шаблон:If-wikidata"," 5.39% 43.976 3 Шаблон:Навігацыйная_паласа"," 4.84% 39.426 1 Шаблон:Нейтральныя_дзяржавы"," 4.54% 36.987 1 Шаблон:Commons"," 3.99% 32.522 1 Шаблон:Coord"," 3.58% 29.185 1 Шаблон:Краіна_ў_тэмах"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.499","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":14819316,"limit":52428800,"limitreport-logs":"Loaded datatype commonsMedia of P242 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype commonsMedia of P242 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype wikibase-item of P36 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype wikibase-item of P36 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype wikibase-item of P38 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype wikibase-item of P38 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype wikibase-item of P78 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype wikibase-item of P78 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confignLoaded datatype string of P474 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/confign","cachereport":"origin":"mw1333","timestamp":"20190403162339","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u0428u0432u0435u0439u0446u0430u0440u044bu044f","url":"https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q39","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q39","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2006-10-11T17:43:03Z","dateModified":"2016-02-19T12:11:28Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Flag_of_Switzerland_%28Pantone%29.svg"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":173,"wgHostname":"mw1262"););