Іспанская мова Змест Пісьменнасць | Дыялекты | Гісторыя | Граматыка | Лексіка | Зноскі | Літаратура | Спасылкі | НавігацыяРэйтынг моў па колькасці носьбітаўІспанская моваИспанский языкИспанский языкІспанская мовапАфіцыйны сайт ААНпп
Мовы і дыялекты паводле алфавітаІспанская моваМовы АргенціныМовы БелізаМовы БалівііМовы ГватэмалыМовы ГандурасаМовы ВенесуэлыМовы ІспанііМовы КалумбііМовы Коста-РыкіМовы МексікіМовы НікарагуаМовы ПанамыМовы ПарагваяМовы ПеруМовы СальвадораМовы ЗШАМовы УругваяМовы ЧыліМовы Эквадора
БалівіяВенесуэлаГандурасГватэмалаДамініканская РэспублікаІспаніяКалумбіяКоста-РыкаКубаМексікаНікарагуаПанамаПарагвайПеруСальвадорУругвайЧыліЭквадорЗШАІндаеўрапейскаяраманскаяібера-раманскайІспаніяКанарскія астравыАндораЛацінская АмерыкаЗШАФіліпіныАфрыцыафіцыйных і рабочыхААНЭкватарыяльная Гвінеялітаратурнай мовылацінскага алфавіта«Песня аб маім Сідзе»1140Авіла1155ЭбрыНаварыАрагонемоўных варыянтаўІберыіНазоўнікіпрыметнікіродулікуартыклязайменнікіскланеннеДзеяслоўграматычных часоўладахабвеснымсувязнымўмоўнымзагаднага ладудзеепрыметнікгерундыйінфінітыўлац.італ.фр.лац.
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eне паказвацьu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="be" dir="ltr"u003Eu003Ccenteru003Eu003Cspan class="plainlinks"u003EСачыце за Беларускай Вікіпедыяй на u003Ca href="https://www.facebook.com/be.wikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/be.wikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E, u003Ca href="http://twitter.com/#!/be_wikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Twitter.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Twitter.svg/14px-Twitter.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Twitter.svg/21px-Twitter.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Twitter.svg/28px-Twitter.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="http://twitter.com/#!/be_wikipedia"u003ETwitteru003C/au003Eu003C/bu003E, u003Ca href="https://www.instagram.com/be.wikipedia/" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Instagram.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Instagram.svg/14px-Instagram.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Instagram.svg/21px-Instagram.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Instagram.svg/28px-Instagram.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.instagram.com/be.wikipedia/"u003EInstagramu003C/au003Eu003C/bu003E і u003Ca href="http://vk.com/be.wikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="V Kontakte Russian V.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/V_Kontakte_Russian_V.png/14px-V_Kontakte_Russian_V.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/V_Kontakte_Russian_V.png/21px-V_Kontakte_Russian_V.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/V_Kontakte_Russian_V.png/28px-V_Kontakte_Russian_V.png 2x" data-file-width="415" data-file-height="415" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="http://vk.com/be.wikipedia"u003EУ Кантакцеu003C/au003Eu003C/bu003Eu003C/spanu003E! u003Cbr /u003EТаксама ёсць старонка u003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/groups/1645396869043051/"u003EWikimedia Community User Group Belarusu003C/au003E на u003Ca href="/wiki/Wikimedia_Community_User_Group_Belarus" title="Wikimedia Community User Group Belarus"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/groups/1645396869043051/"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003Eu003C/centeru003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
Іспанская мова
Jump to navigation
Jump to search
Іспанская | |
Саманазва: | español, castellano |
---|---|
Краіны: | 31 краіна[1] |
Рэгіёны: | Паўднёва-заходняя Еўропа, Лацінская Амерыка, Філіпіны, заходняе ўзбярэжжа Афрыкі |
Афіцыйны статус: | 20 краін Аргенціна, Балівія, Экватарыяльная Гвінея Рэгіянальная мова Заходняя Сахара ЗША
Міжнародныя арганізацыі
|
Арганізацыя, якая рэгулюе: | Асацыяцыя акадэмій іспанскай мовыberu (Іспанская Каралеўская акадэміяberu і яшчэ 21 нацыянальная акадэмія іспанскай мовы) |
Агульная колькасць носьбітаў: | 414 млн.[1] |
Рэйтынг: | 2[1] |
Класіфікацыя | |
Катэгорыя: | Мовы Еўразіі |
Індаеўрапейская
| |
Пісьменнасць: | лацінскі алфавіт |
Моўныя коды | |
ISO 639-1: | es |
ISO 639-2: | spa |
ISO 639-3: | spa |
Гл. таксама: Праект:Лінгвістыка |
Іспанская мова, таксама кастыльяна і кастыльская — раманская мова ібера-раманскай падгрупы. Назва кастыльская мова пераважала да канца 15 ст., у наш час пераважае ў Лацінскай Амерыцы.
Распаўсюджанне: Іспанія (цэнтральная і паўднёвая часткі), Канарскія астравы, Андора, Лацінская Амерыка, паўднёвы захад ЗША, Філіпіны, былыя іспанскія калоніі і пратэктараты ў Афрыцы. Колькасць носьбітаў у свеце 414,17 млн.ч., у Іспаніі 38,4 млн.ч. (2012)[2].
Адна з афіцыйных і рабочых моў ААН. Статус афіцыйнай або нацыянальнай мовы: Іспанія, 19 краін Лацінскай Амерыкі, Экватарыяльная Гвінея.
Змест
1 Пісьменнасць
2 Дыялекты
3 Гісторыя
4 Граматыка
5 Лексіка
6 Зноскі
7 Літаратура
8 Спасылкі
Пісьменнасць |
У аснове літаратурнай мовы ляжыць кастыльскі дыялект, які заняў пануючае становішча з 16 ст. Пісьменнасць — на аснове лацінскага алфавіта. Найстарэйшыя помнікі на кастыльскім дыялекце — «Песня аб маім Сідзе»beru (1140), запіс правоў горада Авіла, (т.зв. Fuero, 1155)[3].
Дыялекты |
Дыялектнае дзяленне спецыфічнае, з многімі гаворкамі паўночнай часткі арэала, і параўнальным дыялектным адзінствам на поўдні Іспаніі, што связана з арабскім панаваннем 8—15 ст.
Паўночныя дыялекты: арагонскі з 3 гаворкамі — Пірэнейскай, прыбярэжнай (басейн ракі Эбры ў Навары і Арагоне), ніжнеарагонскай; леонскі (гаворкі леонская, астурыйская або бабле, мірандская); кастыльскі (гаворкі бургаская, алаўская, сарыйская або сарыянская, рыёхская або рыяханская).
Паўднёвыя дыялекты: андалусійскі (адмены андалусійская, мурсійская, эстрэмадурская і канарская).
Гісторыя |
Гісторыя сучаснай літаратурнай іспанскай мовы і яе вусных і пісьмовых моўных варыянтаў адлюстроўвае развіццё мясцовага народна-лацінскага дыялекту Іберыі. У храналагічным парадку развіццё іспанскай мовы выглядае наступным чынам:
- да III ст. да н. э.: пераважаюць аўтахтонныя міжземнаморскія мовыberu неіндаеўрапейскага паходжання (старажытная баскская мова), у прыбярэжныя раёны пранікаюць мовы першых каланістаў звонку (кельцкія мовы Галісіі, фінікійская мова Карфагена, старажытнагрэчаская мова прыбярэжных калоній). Усе яны пазней становяцца субстратам іспанскай мовы.
- II ст. да н. э. — V ст. н. э.: антычная раманізацыя, калі амаль усе аўтахтонныя мовыberu і мовы ранніх каланістаў выцясняюцца народнай латынню, якая стала асноўнай мовай Рымскай імперыі. Іменна эвалюцыя народна-лацінскай мовы ў ходзе яго ўзаемадзеяння з мовамі заваёваных і суседніх народаў прывяла да ўтварэння сучаснай іспанскай мовы.
- V ст. н. э. — VII ст. н. э.: канчатковы ўпадак і распад імперыі прыводзяць да паступовага разыходжання гаворак народнай латыні ў былой імперыі ў цэлым, у тым ліку і на Іберыйскім паўвостраве. Германская гаворка захапіўшых уладу вестготаў аказвае суперстратны ўплыў на мясцовыя раманскія ідыёмы гэтага перыяду. Узнікае разрыў паміж нормамі класічнай латыні і жывой размоўнай гаворкі.
- VIII ст. — XII ст.: узмацненне дыялектнай раздробленасці ў раманскім моўным арэале паўвострава пры паралельным распаўсюджанні арабскай мовы, прынесенай мусульманскімі заваёўнікамі (адстратberu). Моцныя арабскія ўплывы ў іспанскай мове захоўваюцца да нашых дзён.
- XII—XV стст. стараіспанская моваberu: адцясненне мусульман у ходзе працэсу Рэканкісты прыводзіць да падзення прэстыжа арабскай мовы і станаўлення стараіспанскай літаратурнай мовы. Пачынаецца працэс цэнтралізацыі паўвострава пад уладай Кастыліі і Мадрыда. Кастыльскі дыялект шырока распаўсюджваецца па ўсім паўвостраве, поўнасцю выцесніўшы арабскую мову, і часткова іншыя мясцовыя раманскія ідыёмы (масарабская моваberu, галісійская мова, у меншай ступені каталанская мова і інш.)
- XVI—XVIII стст.: у эпоху вялікіх геаграфічных адкрыццяў адбываецца станаўленне Іспанскай каланіяльнай імперыі (Лацінская Амерыка, Філіпіны, рад апорных пунктаў у Афрыцы). Іспанская мова распаўсюджваецца шырока за граніцамі Іспаніі і становіцца адною з асноўных сусветных моўberu.
- XIX — першая палавіна XX ст.: адбываецца геаграфічная дыферэнцыяцыя іспанскай мовы, развіваюцца і стандартызуюцца яе моўныя варыянты ў кожнай асобнай іспанамоўнай краіне. У радзе рэгіёнаў іспанская мова пад ціскам англійскай здае свае пазіцыі (Паўднёвы захад ЗША, Луізіяна, Фларыда) ці амаль зусім знікае (Гуам, Каралінскія астравы, Марыянскія астравы, Трынідад і Табага, Філіпіны). Назіраецца падзенне яго прэстыжа ў свеце.
- Другая палавіна XX — пачатак XXI ст.: кансалідацыя іспанамоўнага свету (Іспанідадberu, Лацінскі саюзberu, Інстытут Сервантэсаberu, Каралеўская акадэмія іспанскай мовы), развіццё і пашырэнне цікавасці да іспанскай мовы, іспанскіх і лацінаамерыканскіх (суб)культур па ўсім свеце, адраджэнне іспанскай мовы ў месцах яе некалі традыцыйнага бытавання (Трынідад і Табага пасля 2000 г., Аруба, Фларыда, Філіпіны з 2008 г. і інш.). Пры гэтым асобна стаіць працэс маргіналізацыі іспанскай мовы ў самой Іспаніі, дзе ўлады мясцовых аўтаномных рэгіёнаў робяць даволі паспяховыя спробы адраджэння мясцовых ідыёмаў, некалі выцесненых іспанскай у сферу побытавых зносін. Найбольш прыкметны гэты працэс у аўтаномных абласцях Каталонія, Краіна Баскаў, у меншай ступені выдзяляецца Галісія.
Граматыка |
- Марфалогія
Назоўнікі і прыметнікі не скланяюцца, маюць катэгорыі роду (мужчынскі і жаночы) і ліку (адзіночны і множны лік). Для выражэння пэўнай і няпэўнай суаднесенасці выкарыстоўваецца 3 віды артыкля: пэўны, няпэўны і нулявы. Асабовыя займеннікі захавалі скланенне. Указальныя займеннікі трох ступеней: este «гэты» (каля гаворачага), ese «той» (каля суразмоўніка), aquel «той» (прадмет, аддалены ад абодвух суразмоўнікаў).
Дзеяслоў мае 14 граматычных часоў, размеркаваных па 3 ладах: абвесным (8 часоў), сувязным (4) і ўмоўным (2 часы). Форму загаднага ладу дзеясловы маюць толькі ў 2-й асобе адзіночнага і множнага ліку. Своеасаблівай рысай з'яўляецца наяўнасць двух дзеясловаў са значэннем «быць»: ser і estar. Ёсць 3 неасабовыя формы дзеяслова: дзеепрыметнік прошлага часу залежнага стану, герундый і інфінітыў, 2 станы: незалежны і залежны, утвораны ад асабовай формы дзеяслова ser + дзеепрыметнік асноўнага дзеяслова. Залежна-зваротная форма складаецца з дзеяслова ў незалежным стане і зваротнага займенніка se.
- Сінтаксіс
Парадак слоў адносна свабодны. Пастаноўка прамога дапаўнення перад дзеясловам выклікае займенную рэпрызу: Este libro no lo he leído «Гэту кнігу я яе не чытаў». Прамое дапаўненне, якое абазначае асобу, у адрозненне ад іншых раманскіх моў суправаджаецца прыназоўнікам a (параўн. румынскі і малдаўскі прыназоўнік pe). Асноўная асаблівасць неасабовых форм дзеяслова — утварэнне абсалютных канструкцый.
Лексіка |
Большасць слоў іспанскай мовы паходзіць з народнай латыні, захоўваецца таксама лексіка класічнай латыні. Выбар з лацінскага фонда адрознівае іспанскую лексіку ад іншых раманскіх моў (ісп.: hermano «брат» ад лац.: germanus, параўн. італ.: fratello, фр.: frère ад лац.: frater). Запазычанні з кніжнае лацінскае мовы Сярэдніх вякоў і Адраджэння прывялі да ўтварэння дублетных пар: народнае llamar — кніжнае clamar. Германскія запазычанні падобныя з іншымі раманскімі мовамі, спецыфічная лексіка арабскага і індзейскага паходжання. У розныя перыяды пранікалі французскія, англійскія і рускія запазычанні.
Зноскі |
↑ 1,01,11,2 Рэйтынг моў па колькасці носьбітаў // Этналог (англ.)
↑ Іспанская мова // Этналог (англ.)
↑ Степанов Г. В. Испанский язык // Лингвистический энциклопедический словарь. 1990. — С. 203—204.
Літаратура |
- Іспанская мова // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7. — С. 344—345. — 608 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0130-3 (Т. 7).
Степанов Г. В. Испанский язык // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1990. — С. 203—204.- Нарумов Б. П. Испанский язык // Языки мира: Романские языки — М.: Academia, 2001. — С. 411—462. — ISBN 5-87444-016-X.
Спасылкі |
Іспанская мова // Этналог (англ.)
Гэта пачатак артыкула пра адну з моў свету. Вы можаце дапамагчы праекту, выправіўшы і дапоўніўшы яго. |
|
|
|
Катэгорыя:
- Мовы і дыялекты паводле алфавіта
- Іспанская мова
- Мовы Аргенціны
- Мовы Беліза
- Мовы Балівіі
- Мовы Гватэмалы
- Мовы Гандураса
- Мовы Венесуэлы
- Мовы Іспаніі
- Мовы Калумбіі
- Мовы Коста-Рыкі
- Мовы Мексікі
- Мовы Нікарагуа
- Мовы Панамы
- Мовы Парагвая
- Мовы Перу
- Мовы Сальвадора
- Мовы ЗША
- Мовы Уругвая
- Мовы Чылі
- Мовы Эквадора
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.388","walltime":"0.577","ppvisitednodes":"value":5649,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":159678,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":29821,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":12,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":12,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":2056,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 362.934 1 -total"," 63.26% 229.579 1 Шаблон:Мова"," 60.98% 221.321 1 Шаблон:Картка"," 35.18% 127.665 3 Шаблон:Collapsible_list"," 30.99% 112.477 26 Шаблон:Сцягафікацыя"," 12.16% 44.123 3 Шаблон:Навігацыйная_табліца"," 12.12% 43.980 12 Шаблон:Нп4"," 5.96% 21.634 24 Шаблон:Не_перакладзена_4/lang"," 5.69% 20.652 1 Шаблон:Раманскія_мовы"," 5.61% 20.363 1 Шаблон:Афіцыйныя_мовы_ААН"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.037","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":1503640,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1330","timestamp":"20190330144627","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u0406u0441u043fu0430u043du0441u043au0430u044f u043cu043eu0432u0430","url":"https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q1321","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q1321","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2007-11-08T09:48:29Z","dateModified":"2015-05-20T21:02:42Z"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":157,"wgHostname":"mw1331"););