Горад Кобрын Плошча Свабоды Сцяг Герб Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Кобрынскі Каардынаты 52°13′ пн. ш. 24°21′ у. д.HGЯO Заснаваны 1287 Першае згадванне 1287 Водныя аб'екты Рака Кобрынка Насельніцтва 52 964 чалавекі[1] (2017) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1642 Паштовы індэкс 225301—225306, 225860 Аўтамабільны код 1 Кобрын на карце Беларусі ±

Кобрын на Вікісховішчы

Ко́брын^[2] (афіц. транс.: Kobryn) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Кобрынскага раёна, на сутоках Мухаўца і Дняпроўска-Бугскага канала. За 52 км ад Брэста. Чыгуначная станцыя на лініі Брэст—Гомель. Вузел аўтадарог на Мінск, Брэст, Пінск, Ковель, Маларыту. Насельніцтва 52 964 чал. (2017)^[1].

Назва |

Існуе некалькі версій паходжання тапоніма «Кобрын»^[3]. На думку беларускага географа В. Жучкевіча, назва горада ўтварылася ад імя зніклага народа «обры», які паводле старажытных летапісаў насяляў Заходняе Палессе^[4]. Згодна з меркаваннем І. Сташэўскага тапонім утварыўся праз засваенне кельцкага імя Кобрунус^[5], тым часам А. Трубачоў адкідаў кельцкае паходжанне як неабгрунтаванае і тлумачыў слова «Кобрын» як вынік складання прыстаўкі к- са стараславянскім -брьние (бруд)^[6].

Гісторыя |

Першы пісьмовы ўспамін пра Кобрын як уладанне князёў уладзіміра-валынскіх змяшчаецца ў Іпацьеўскім летапісе і датуецца 1287:

Се аз, князь Володимер, сын Васильков, внук Романов, пишу грамоту: дал есмь княгине своей, по своем животе город свой Кобрынь и с людьми, и с данью, како при мне даяли, тако и по мне ать дають княгине моей… Іпацьеўскі летапіс

У пачатку XIV ст. паселішча далучылася да Вялікага Княства Літоўскага. З 1366 Кобрын знаходзіўся ва ўладанні вялікага князя Альгерда. На працягу XIV ст. на месцы старажытнага дзядзінца і пасада збудавалі драўляныя замкі (існавалі да канца XVIII)^[7]. У 1404 горад стаў сталіцай княства, што знаходзілася ва ўладанні Рамана Ратненскага, пачынальніка роду князёў Кобрынскіх. Пад 1465 упершыню згадваецца Спаскі манастыр. У 1-й палавіне XVI ст. у месце збудавалі касцёл^[7].

У 1519 Кобрын стаў цэнтрам староства, а ў 1520 — сталіцай павета Падляскага ваяводства. З 1532 горад знаходзіўся ва ўладанні каралевы і вялікай княгіні Боны Сфорцы, за якой юрыдычна аформілася Кобрынская эканомія і пачаліся меліярацыйныя работы (канал каралевы Боны)^[7]. Станам на 1563, паводле рэвізіі, у Кобрыне было 377 двароў; асноўныя вуліцы — Астрамецкая, Балоцкая, Брэсцкая, Пінская, Ратненская, Чаравачыцкая^[8]; дзейнічалі касцёл, 3 праваслаўныя царквы, Спаскі манастыр^[9]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) горад страціў павятовы статус і ўвайшоў у склад Берасцейскага павета Берасцейскага ваяводства.

У 1586 Кобрын перайшоў да каралевы-ўдавы і вялікай княгіні Ганны Ягелонкі, дачкі Боны Сфорцы і Жыгімонта Старога, якая адрознівалася актыўнасцю ў палітычных і гаспадарчых справах. 10 снежня 1589 яна надала гораду Магдэбургскае права, каб стымуляваць развіццё рамёстваў і гандлю і павялічыць даходнасць гарадской гаспадаркі, а таксама пячатку і герб: «у срэбным полі выява святых Ганны і Марыі з немаўлём Ісусам на руках»^[10]. У 1589 Ганна Ягелонка асабіста прыбыла ў горад і ўрачыста ўручыла жыхарам прывілей, падпісаны нядаўна абраным каралём Жыгімонтам ІІІ Вазам (1587—1632). Кобрын меў магдэбургскае права да 1766. У 1596 Спаскі манастыр прыняў унію^[9].

• Сімволіка гістарычнай Кобрыншчыны


• 
  

  

  
  

  
  

  Пячатка князя кобрынскага Рамана Фёдаравіча, 1387
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Рэканструкцыя А. Цітова гістарычнага гарадскага герба, 1589
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Герб Кобрына з прывілея 1662
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Гарадскі герб з прывілея 1792
  

  
  

  
  

У пачатку XVII ст. у Кобрыне было больш за 1,5 тыс. жыхароў, каля 500 дамоў^[8]. Па стане на 1597 горада складалася з асноўнай тэрыторыі і Замухавецкага прадмесця, налічвала 550 сядзібных участкаў. У цэнтры была рыначная плошча з ратушай і 32 участкамі забудовы^[9]. У 1626 адбыўся Кобрынскі сабор^[8], пры Спаскім манастыры адкрылася школа^[9].

У 2-й палове XVII — пачатку XVIII стагоддзя Кобрын значна пацярпеў ад ваенных канфліктаў і прыйшоў у заняпад. У верасні 1648 года казацкія атрады акружылі Кобрын і разбілі харугву стольніка Вінцэнта Корвін Гасеўскага, практычна ўвесь горад быў спалены. У сярэдзіне XVII стагоддзя ў горадзе налічвалася каля 1700 жыхароў, 478 дамоў.

З-за страты эканамічнага значэння ў 1766 яго перавялі ў разрад мястэчак^[11]. У 1784 тут знаходзіўся кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, які накіроўваўся на адкрыццё Каралеўскага канала. Станам на 1790 у месце было 2160 жыхароў і 360 дамоў^[9]. У 1791 Кобрын зноў стаў сталіцай павета. 14 верасня 1794 расійскія акупацыйныя войскі А. Суворава разбілі пад Дзівінам перадавыя аддзелы паўстанцаў Т. Касцюшкі і занялі горад.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Кобрын апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам павета^[11]. Імператрыца расійская Кацярына II падаравала колішні магдэбургскі горад Сувораву.

• Даўнія графічныя выявы Кобрына


• 
  

  

  
  

  
  

  Меская сядзіба, XIX ст.
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Шпіталь^{[Крыніца?]}. Н. Орда, 1866
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Касцёл. Н. Орда, 1864
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Панарама горада. Н. Орда, 1864
  

  
  

  
  

Помнік Кобрынскай бітве (1812)

У вайну 1812 года 27 ліпеня пад Кобрынам расійскія войскі здабылі першую перамогу над арміяй Напалеона. Па стане на 1817 тут было 326 будынкаў, з іх 4 камяніцы. У 1845 гораду даравалі новы, расійскі герб. У 1882 пачаўся рух на лініі Палескае чыгункі Пінск — Жабінка, у Кобрыне з'явілася чыгуначная станцыя. У 1895 пажар знішчыў трэць горада. У пачатку ХХ ст. у Кобрыне было 25 камяніц і 1202 драўляныя будынкі, дзейнічалі 2 праваслаўныя царквы, касцёл, сінагога і некалькі яўрэйскіх малітоўных школ, павятовае вучылішча, прыходскае вучылішча з жаночай зменай, прыватнае жаночае 1-класнае вучылішча, яўрэйскае жаночае вучылішча і некалькі хедараў.

У 1915 годзе Кобрын быў акупаваны нямецкімі войскамі, а ў 1919 годзе заняты польскай арміяй. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Кобрын апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам павета Палескага ваяводства.

• Горад на старых фатаздымках


• 
  

  

  
  

  
  

  Манастыр Св. Спаса
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Касцёл Спачыну Найсв. Дзевы Марыі
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Рынак
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Дзяржаўная гімназія
  

  
  

  
  

У 1939 Кобрын увайшоў у БССР, дзе ў 1940 стаў цэнтрам раёна. У Другую сусветную вайну з 23 чэрвеня 1941 да 20 ліпеня 1944 горада знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. Падчас вайны генацыду падверглася яўрэйскае насельніцтва горада, якое складала тады 70 % жыхароў. У паваенны перыяд горад бурна развіваецца, хутка расце насельніцтва. У 1959 годзе ў горадзе было 13,7 тысяч жыхароў, у 1970 — 24,9 тысяч жыхароў.

Насельніцтва |

• 
  XIX стагоддзе: 1817 — 1 427 чал., з іх 899 юдаісты^[12]; 1848 — 1 673 чал.^[9]; 1878 — 7 789 чал. (4 405 муж. і 3 384 жан.), у тым ліку 2 876 праваслаўных, 473 каталікі, 4 431 іўдзей, 9 магаметан^[12]; 1897 — 10 355 чал.^[9]


• 
  XX стагоддзе: пач. ХХ ст. — 8 998 чал., з іх паводле саслоўя: мяшчан 6 131, цэхавых 1 389, шляхты 211, купцоў 204, духоўнікаў 88, ваенных 238, сялян 537, іншых станаў 200; паводле веры: праваслаўных 2 100, каталікоў 585, пратэстантаў 232, іўдзеяў 6 036, іншых веравызнанняў 46^[11]; 1907 — 8 754 чал.^[13]; 1921 — 8 208 чал.^[9]; 1931 — 10 101 чал.^[9]; 1956 — 11 тыс. чал.^[14]; 1959 — 13,7 тыс. чал.; 1970 — 24,9 тыс. чал.; 1972 — 26,3 тыс. чал.^[15]; 1991 — 49,4 тыс. чал.^[16]; 1996 — 51,6 тыс. чал.^[17]


• 
  XXI стагоддзе: 2004 — 50,8 тыс. чал.; 2006 — 50,5 тыс. чал.; 2008 — 51,1 тыс. чал.; 2009 — 51,3 тыс. чал.; 2009 — 51 166 чал. (перапіс)^[18]; 2016 — 52 655 чал.^[19]; 2017 — 52 964 чал.^[1]

Эканоміка |

Прадпрыемствы машынабудаўнічай, харчовы, лёгкай прамысловасці, вытворчасці будаўнічых матэрыялаў. Гасцініцы «Беларусь», «Сувораў». Кобрын — цэнтр турызму нацыянальнага значэння.

Культура |

Дом-музей Суворава

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, 2 кінатэатры, дом культуры, Кобрынскі ваенна-гістарычны музей імя А. В. Суворава.

Адукацыя |

У Кобрыне працуюць 8 сярэдніх, гімназія, музычная і спартыўная школы, школа-інтэрнат, установы дадатковай адукацыі.

Так сама працуюць 14 дзіцячых садоў.

Медыцына |

Медыцынскія паслугі аказвае гарадская бальніца, паліклініка, дзіцячыя бальніца і паліклініка.

Забудова |

Дамы на вуліцы Леніна (Бабруйскай)

Планаванне і забудова Кобрына маюць шматвекавую гісторыю. Ля месца ўпадзення рэчкі Кобрынкі ў Мухавец у старажытнасці заклалі першае ўмацаванне, на якім пазней збудавалі Верхні і Ніжні замкі. У канцы XVIII—XIX стагоддзяў цэнтр Кобрына забудоўваўся цаглянымі двухпавярховымі жылымі дамамі, ніжнія паверхі якіх прызначаліся для крам і майстэрань.

Славутасці |

Аляксандра-Неўскі сабор

Гарадскі парк

• Мікалаеўская царква


• Петра-Паўлаўская царква


• Касцёл Ушэсця Найсвяцейшай Панны Марыі


• Аляксандра-Неўскі сабор


• 
  Спаскі манастыр (1497)


• 
  Свята-Георгіеўская царква 1889 г.


• Сядзібны дом


• 
  Кобрынская сінагога (2-я пал. 19 ст.)


• 
  Паштовая станцыя (1846)


• Дняпроўска-Бугскі канал


• Парк імя Суворава

Страчаная спадчына |

Будынак былой сінагогі ў Кобрыне.
Мастак А. Наліваеў.

• 
  Замак (XIV ст.)


• Касцёл (1513)

Гарады-пабрацімы |

• 
  Враца, Балгарыя
  


• 
  Гларус, Швейцарыя
  


• 
  Ільцэн, Германія
  


• 
  Ліўны, Расія
  


• 
  Ціхарэцк, Расія
  


• 
  Бельск-Падляскі, Польшча
  


• 
  Мендзыжэц-Падляскі, Польшча
  


• 
  Кахул, Малдова
  


• 
  Канеў, Украіна
  


• Ківерцы, Украіна
  


• 
  Ковэльскі раён, Украіна
  

Вядомыя асобы |

• 
  Оскар Зарыскі, амерыканскі матэматык


• 
  Мікалай Куніцкі, удзельнік змаганняў і абаронца польскага насельніцтва ад УПА на Валыні і ў Бяшчадах


• 
  Дзмітрый Аляксандравіч Пархачаў, беларускі футбаліст


• 
  Наталля Радзіна, журналістка і галоўны рэдактар апазыцыйнага сайта Хартыя'97
  


• 
  Аляксандр Дзмітрыевіч Сідарук, беларускі дыпламат


• 
  Ігар Хведаравіч Сідарук, беларускі пісьменнік і драматург


• 
  Алег Анатолевіч Стральчонак, беларускі вучоны ў галіне біяарганічнай хіміі

Гл. таксама |

• Гарады Брэсцкай вобласці


• Гарады Беларусі

Зноскі |

Літаратура |

• 
  Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. ISBN 985-11-0144-3.


• 
  Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. ISBN 985-11-0041-2.


• 
  Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.


• Кобрын // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998.— 287 с. ISBN 985-07-0131-5.


• Kobryń // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 205—207.

Спасылкі |

• 
  На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кобрын
  

• 
  Геаграфічныя звесткі па тэме Кобрын на OpenStreetMap
  


• Асноўныя даты гісторыі горада Кобрына i iнш.


• Віртуальнае падарожжа па горадзе на сайце Турыстычны Кобрын


• Мапа славутасцяў Кобрына

г р п Кобрынскі раён Гарады Кобрын Сельсаветы Астроміцкі с/с · Батчынскі с/с · Буховіцкі с/с · Гарадзецкі с/с · Дзівінскі с/с · Залескі с/с · Кіселявецкі с/с · Навасёлкаўскі с/с · Павіццеўскі с/с · Тэвельскі с/с · Хідрынскі с/с Скасаваныя сельсаветы Аніскавіцкі с/с · Восаўскі с/с

Гарады і гарадскія пасёлкі Брэсцкай вобласці

Брэст · Баранавічы · Белаазёрск · Бяроза · Высокае · Ганцавічы · Давыд-Гарадок · Драгічын · Жабінка · Іванава · Івацэвічы · Каменец · Кобрын · Косава · Лунінец · Ляхавічы · Маларыта · Мікашэвічы · Пінск · Пружаны · Столін