Венесуэла — індустрыяльна-аграрная краіна. Грашовая адзінка — венесуэльскі балівар. Прамысловасць дае да 40 % ВУП, сельская гаспадарка — 5 %. Самая багатая нафтай краіна свету. Здабыча і экспарт нафты складаюць аснову эканомікі. Папулістычная палітыка Уга Чавеса і яго спадкаемцы Нікаласа Мадура прывялі да жудаснага эканамічнага крызісу, што распачаўся ў 2013 і цягнецца па сёння. Спыніўся прыток замежных інвестыцый; узраслі беспрацоўе, беднасць, дзіцячая смяротнасць. У венесуэльскіх крамах даўно няма самых неабходных тавараў. Па выніках 2018 інфляцыя склала 1 370 000%.^[1] Усё гэта вылілася ў масавую эміграцыю, грамадзянскае супрацьстаянне з вулічнымі пратэстамі і міжнародны палітычны крызіс. Венесуэла — адзін з пяці заснавальнікаў нафтавага картэля АПЕК. Са снежня 2005 Венесуэла — член Меркасур.

Галоўныя асаблівасці і сучасны стан эканомікі |

Вядучае месца ў гаспадарчым комплексе займае нафтаздабыўная і нафтахімічная прамысловасць (каля 1/3 ВУП, 70 % даходаў бюджэту, звыш 80 % экспарту). Такім чынам, эканоміка Венесуэлы моцна залежыць ад цаны на нафту на сусветным рынку. Яе высокі ўзровень выліваўся ў гады дабрабыту (1970-я, 2000-я, калі Венесуэла належала да ліку найбольш развітых краін Лацінскай Амерыкі); доўгатэрміновае падзенне цаны прыводзіла да крызісаў (1980-я - 1990-я, 2010-я - ?). Эканамічныя дабрабыт пачатку 2000-х суправаджаўся ростам дабрабыту сацыяльнага, нябачаным скарачэннем беднасці, аднак празмерныя нафтавыя грошы выключна траціліся і ніякай "падушкі бяспекі" не стваралася.

Тыповая венесуэльскі супермаркет, 2014

Гэтая няўмелая, папулісцкая сацыяльная палітыка Уга Чавеса і Нікаласа Мадура прывяла — як толькі цана на нафту ўпала чарговы раз —да немінучага і найбольш моцнага ў гісторыі краіны эканамічнага крызісу. Знешнія праявы пачаліся са знікнення з паліц крамаў туалетнай паперы, малака і мукі (на пачатак 2019 гэтыя і многія іншыя тавары застаюцца недасяжнай марай для большасці простых венесуэльцаў). У 2015 годзе падзенне ВУП склала неслабыя 6 %, а ў наступныя 3 гады — катастрафічныя 16, 14 і 18 % адпаведна. ВУП на душу насельніцтва, што ў 2000-х быў на роўных з аргенцінскім, за тры гады ўпаў з 17 да 12 тыс. долараў і наблізіўся да паказчыкаў Балівіі і Парагвая. 2018 стаў працягам рэцэсіі. Інфляцыя дасягнула 1 400 000 %, што ставіць Венесуэлу ў адзін шэраг з Германіяй 1923 і Зімбабве канца 2000-х. На думку часопіса The Wall Street Journal, у Венесуэле найгоршая ў свеце сітуацыя з правам ўласнасці: экспрапрыяцыя без кампенсацыі тут звыклая з'ява.^[2]

Нафтавы сектар |

Цэнтр нафтавай ініцыятывы Петракарыбе Sabana Grande, Каракас

У 2010 годзе геалагічныя адкрыцці дазволілі Венесуэле абысці Саудаўскую Аравію і падняцца на першае месца ў свеце па выведаных запасах нафты. Асноўныя раёны здабычы нафты — упадзіна возера Маракайба і паўночная частка басейна ракі Арынока. Да таго ж Венесуэла мае другія запасы прыроднага газу, праўда, толькі ў заходнім паўшар'і . Нафтавы сектар краіны кантралюецца дзяржаўнай кампаніяй Petroleos de Venezuela (PDVSA), якой паміж іншым належыць сетка з 14 000 аўтазаправачных станцый CITGO (ЗША). Перапрацоўка нафты засяроджана ў гарадах Маракайба, Кабімас, Амуай, Пуэрта-ла-Крус, Каракас. Галоўныя парты па экспарце нафты і нафтапрадуктаў — Маракайба, Амуай, Кабімас. Венесуэла — адзін з пяці заснавальнікаў нафтавага картэля АПЕК. З 2005 года дзейнічае праграма льготных паставак нафты краінам Карыбскага басейна (Петракарыбе). Гадавая здабыча нафты складае 124 млн т (2016), гэта 11 месца ў свеце.

Прамысловасць і энергетыка |

Гідраэлектрастанцыя імя Сімона Балівара — Гуры

Здабыўная прамысловасць апроч нафтавай: здабываюць таксама золата (другі па важнасці экспартны прадукт), жалезную руду (каля 17 млн.тон, 2013), баксіты, нікелевыя, марганцавыя руды, серабро, алмазы і інш. У зусім невялікіх аб'ёмах вядзецца здабыча каменнага вуглю 4 тыс. т. (1997).

Энергетыка: ГЭС Гуры (адна з наймагутнейшых у свеце) і Макагуа на рэчцы Карані, на долю якіх прыпадае да 3/4 усіх энергетычных магутнасцей краіны. Вытворчасць электраэнергіі 131 млрд кВт * гадзін (2013). У 2016 годзе незвычайна працяглая для рэгіёна засуха, выкліканая Эль-Ніньё, абязводзіла Карані настолькі, што Венесуэла апынулася ў энергетычным крызісе. Каб сэканоміць электрычнасць, урад скараціў колькасць працоўных дзён, прымусіў крамы выкарыстоўваць уласныя генератары.^[3]

Металургія: На базе радовішчаў баксітаў і жалезных руд + таннай элеткрычнасці ГЭС Гуры створаны металургічныя камбінаты (выплаўка сталі, алюмінію) ў С'юдад-Гуаяне — раёне новага асваення; яшчэ адзін камбінат працуе ў Маракайба.

Машынабудаванне: вытворчасць аўтамабіляў, трактароў, сельскагаспадарчых машын, электрычнай апаратуры ў Каракасе і Баркісімета.

Развіта вытворчасць цэменту.

Сельская гаспадарка |

Сельская гаспадарка не забяспечвае ўнутраных патрэб краіны. Сельскагаспадарчыя ўгоддзі займаюць 25 % тэрыторыі краіны, асноўны земляробчы раён — поўнач і паўночны захад, жывёлагадоўчы — Льянас (цэнтральная Венесуэла). Пераважае буйное землеўладанне. Галоўныя культуры: кукуруза, рыс, цукровы трыснёг, сорга, бульба, какава, бананы, памідоры, апельсіны, кава. З тэхнічных культур — бавоўнік і сізаль. Гадуюць буйную рагатую жывёлу, свінняў, коз, авечак, птушку.

Да 1970-х Венесуэла спаборнічала з Калумбіяй па вытворчасці кавы, пазней быў зроблены акцэнт на нафтаздабычу і кава адышла на другі план, таму сёння Венесуэла трымае ўсяго каля 1 % сусветнага рынку кавы. У апошнія гады адбываецца ўздым вытворчасці какавы (Венесуэла некалі была адным з галоўных вытворцаў, пазней саступіла Заходняй Афрыцы), у краіне вырошчваецца рэдкі гатунак какавы, які лічыцца самым смачным і духмяным у свеце і ідзе на выраб арыгінальнага шакаладу.

Транспарт |

Галоўны від транспарту — аўтамабільны. Даўжыня аўтадарог 96 тыс. км, у тым ліку 32 тыс. км з цвёрдым пакрыццём. Галоўныя аўтамагістралі — Каракас — С'юдад-Балівар, Каракас — мяжа з Калумбіяй. Агульная даўжыня чыгунак складае 447 км (2014), у канцы ХХ ст. было ў паўтара разы больш. Выключнае значэнне мае сетка трубаправодаў: даўжыня нафтаправодаў — 7588 км, газаправодаў — 5941 км, нафтапрадуктаправодаў — 1778 км. Развіты паветраны транспарт (444 аэрапортаў і аэрадромаў, з іх 127 з асфальтаванай паласой). Суднаходства па рацэ Арынока і яе прытоках (7 тыс. км). Па возеры Маракайба могуць хадзіць нават акіянічныя судны. Больш за 100 марскіх і рачных портаў. Найбуйнейшы нафтафы порт — Jose terminal. Галоўны порт краіны для нянафтавых тавараў — Ла-Гуайра (аванпорт Каракаса).

Турызм |

Пляж на востраве Маргарыта

Да крызісу 2010-х Венесуэла была папулярным турыстычным напрамкам. І прыродных і гісторыка-культурных прывабнасцяў тут хопіць на шмат тыдняў актыўнага адпачынку. Што да аматараў пляжнага баўлення часу, то іх сустракаў добраўпарадкаваны і шыкоўны востраў Маргарыта.

Замежны гандаль |

Экспарт: нафта і нафтапрадукты (каля 85 %), золата, жалезная руда, пракат, баксіты і алюміній, сельскагаспадарчая прадукцыя и рыба. Асноўныя пакупнікі прадукцыі — ЗША (40 % у 2016), Індыя і Кітай (па 20 %), Швейцарыя (7 %). Імпарт: харчовыя тавары, хімікаты і лекі, угнаенні, машыны і абсталяванне. Асноўныя пастаўшчыкі тавараў — ЗША (34 %), Кітай (17 %), Бразілія (8 %).^[4]

Зноскі